Μαντίνεια

Αρχαία πόλη της Αρκαδίας. Τα ίχνη της βρίσκονται σε απόσταση 13 χλμ. Β της Τρίπολης. Αποτέλεσε μία από τις ισχυρότερες και σημαντικότερες πόλεις της Αρκαδίας και, σε αντιστοιχία με την Τεγέα, έπαιξε σπουδαίο και αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων της κεντρικής Πελοποννήσου. Περίπου ένα χιλιόμετρο Β από τα ερείπια της αρχαίας Μ., στη σημερινή τοποθεσία Γκορτσούλι, βρισκόταν η ακρόπολη της πιο παλιάς πόλης. Όπως αναφέρει ο Όμηρος (Ιλιάδα, Β 607), συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο και ονομαζόταν Πτόλις την εποχή του Παυσανία. Η παράδοση αναφέρει ότι η Αντινόη, κόρη του Κηφέα, υπάκουσε σε χρησμό και ένωσε τους κατοίκους των τεσσάρων ή πέντε μικρών πόλεων (κώμες) που ήταν γύρω στην ακρόπολη και τους οδήγησε στην πεδιάδα. Εκεί ιδρύθηκε καινούρια και ισχυρή πόλη, που θα μπορούσε να αποκρούει καλύτερα τις επιδρομές. Κατά τη διάρκεια των Περσικών πολέμων, οι Μαντινείς πολέμησαν με πεντακόσιους άντρες στη μάχη των Θερμοπυλών. Στην αρχή του Πελοποννησιακού Πολέμου η Μ. ήταν σύμμαχος της Σπάρτης, όμως συμμάχησε με το Άργος, την Ηλεία και την Αθήνα μετά τη Νικίειο ειρήνη. Τελικά, μετά την ήττα των Aργείων, Αθηναίων και Μαντινείων από τους Σπαρτιάτες στη μάχη που έγινε κοντά στη M. το 418 π.Χ., αναγκάστηκε να συνάψει ειρήνη και να συμμαχήσει με τη Σπάρτη. Από τότε, αν και η συμμαχία αυτή είχε μειώσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην Αρκαδία, παρέμεινε σύμμαχος της Σπάρτης για 33 χρόνια. Όταν έγινε η Ανταλκίδειος ειρήνη, οι Σπαρτιάτες απαίτησαν από τους Μαντινείς να γκρεμίσουν τα τείχη της πόλης τους, με σκοπό να μειώσουν ακόμα περισσότερο τη δύναμή τους. Οι Μαντινείς αρνήθηκαν και ο Αγησίλαος, βασιλιάς της Σπάρτης, κατέστρεψε με τέχνασμα τη M. και ανάγκασε τους κατοίκους της να διασκορπιστούν στις παλιές κώμες και τους παλιούς συνοικισμούς (διοικισμός Μαντινείας, 385 π.Χ.). Ο Επαμεινώνδας, μετά τη νίκη του στη μάχη των Λεύκτρων (καλοκαίρι του 371 π.Χ.), συγκέντρωσε τους διασκορπισμένους Μαντινείς και ανοικοδόμησε την πόλη τους στην ίδια θέση, με τη βοήθεια των Ηλείων. Το 370 π.Χ. η Μαντινεία συμμετείχε ενεργά στη σύμπηξη της Αρκαδικής Συμπολιτείας εναντίον των Λακεδαιμονίων, με αρχηγό τον Λυκομήδη. Η αριστοκρατική μερίδα των Μαντινείων, μαζί με άλλους Αρκάδες που είχαν ήδη εισαγάγει το ολιγαρχικό πολίτευμα και με τη βοήθεια των Αθηναίων, δημιούργησαν μία αντιθηβαϊκή κίνηση με κέντρο τη M., αντίθετα προς τη γειτονική τους Τεγέα και τους δημοκρατικούς Αρκάδες, συμμαχώντας πάλι με τους Σπαρτιάτες. Η Αρκαδία αποτέλεσε το πεδίο που θα έκρινε την τύχη του μεγάλου αγώνα για την ηγεμονία των Θηβών ή της Σπάρτης στην Πελοπόννησο. Η Αθήνα και η Σπάρτη τάχθηκαν με τη M., ενώ η Θήβα, το Άργος και η Μεσσηνία στάθηκαν στο πλευρό της Τεγέας. Στην τέταρτη εισβολή του στην Πελοπόννησο, ο Επαμεινώνδας εξεστράτευσε στη Λακωνική και έφτασε στα πρόθυρα της Σπάρτης, από όπου, μετά την αποτυχία του να καταλάβει την πόλη, επέστρεψε στην Τεγέα και από εκεί επιτέθηκε κατά της M., την οποία υπεράσπιζαν 6.000 Αθηναίοι. Η τελική σύγκρουση των αντιπάλων δυνάμεων είχε ως αποτέλεσμα τη στρατιωτική ήττα των Μαντινείων και των Σπαρτιατών και τον θάνατο του Επαμεινώνδα στο πεδίο της μάχης (362 π.Χ.). Η Μ. συνδέθηκε άρρηκτα με το όνομα του Θηβαίου στρατηγού, του οποίου το ηρωικό τέλος είχε ως επακόλουθο και το τέλος της ηγεμονίας των Θηβών. Πολύ αργότερα, το 295 π.Χ., κοντά στη Μ. ο Δημήτριος ο Πολιορκητής νίκησε τον Αρχίδαμο Δ’, βασιλιά της Σπάρτης. Το 223 π.Χ., ένα χρόνο πριν από τη μάχη της Σελλασίας, ο Αντίγονος ο Δώσων λεηλάτησε και κατέστρεψε τη M.· οι πολίτες της πουλήθηκαν ως δούλοι και η ονομασία της άλλαξε σε Αντιγόνεια μέχρι το 195 μ.Χ., οπότε ο αυτοκράτορας Αδριανός αποκατέστησε την παλία της ονομασία. Εικάζεται ότι η πόλη εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της κατά τον 7ο αι. μ.Χ., εξαιτίας της καθόδου των Σλάβων στην Πελοπόννησο. Μνημεία. Από την αρχαία Μ. σώζεται σε όλο σχεδόν το μήκος του το κυκλικό τείχος της πόλης (4ος αι. π.Χ.), το οποίο έχει περιφέρεια περίπου τέσσερα χλμ. Από τις ανασκαφές που έγιναν στη Μ. αποκαλύφθηκαν τμήματα από τα οικοδομήματα της αρχαίας πόλης· το θέατρο, η σκηνή του οποίου διατηρείται σε καλή κατάσταση, ο ναός του Δία Σωτήρα, το Ηραίον, το Βουλευτήριο και η Αγορά. Οι περιγραφές του Παυσανία για το είδος, τη μορφή και τον πλαστικό διάκοσμο των μεγαλόπρεπων οικοδομημάτων της πόλης είναι χαρακτηριστικές για την ποιότητα και την κομψότητα των καλλιτεχνημάτων της. Λείψανα του αρχαίου θεάτρου της Μαντίνειας.